نصیر الدوله را هجدهمین وزیر فرهنگ ایران میدانند خانه او در همسایگی بخشهای باقی مانده از خانه مدرس قرار گرفته و جزو معدود خانههای شخصی دارای حمام است که تا ۳۰ سال پیش دهها خانوار در آن ساکن بودند.
میرزا احمدخان نصیرالدوله بدر از تاجران ثروتمند پایتخت بود که در همسایگی شهید مدرس زندگی می کرد. آن دو با هم رفاقت داشتند اما به دو راه متفاوت رفتند؛ مدرس با رضاشاه درافتاد و به تبعید رفت و نصیرالدوله وزیر فرهنگ شد.
میرزا احمدخان نصیرالدوله در اروپا تحصیل کرد و به زبانهای خارجی آشنا بود. به خدمت وزارت خارجه درآمد و مدتی مامور سفارت بلژیک شد. میرزا احمد خان در سال ۱۳۰۱ق به لقب پدرش، نصیرالدوله ملقب شد. او اولین وزیر فرهنگ رضاشاه پهلوی بود.
خانه ای که از و به جا مانده در انتهای کوچه مدرس در محله امام زاده یحیی است باید بخشهایی از خانه مدرس را پشت سر گذاشته تا به بن بست مدرس رسید آن رو به رو در بزرگ چوبی نشان میدهد که خانه ای اشرافی و بزرگ وجود دارد سمت چپ روی در کوچکی تاریخچه این خانه را که اکنون دور تا دورش را آپارتمان های چند طبقه احاطه کرده، توضیح داده اند.
شاید بتوان از عمارت نصیرالدوله به منزله یکی از خانههای کامل و زیبای دوره قاجار در تهران یاد کرد. این بنا که تمام عناصر معماری و تزیینی قاجاری را دارد، در سال ۱۲۷۲ احداث شده و با توجه به تنها کتیبه چوبی باقی مانده که همین تاریخ روی آن حک شده، این بنا متعلق به اوایل دوران ناصرالدین شاه قاجار است و روی نقشه حصار صفوی با عنوان باغ وزیر مختار فرانسه مشخص شده است.
خانه نصیرالدوله در دو طبقه ساخته شده و به لحاظ ساختار معماری و عناصر تزئینی جز کاملترین خانههای تاریخی تهران محسوب میشود، چون تنها خانه ای است که در کنار معماری فوق العاده، همه الحاقات یک خانه سنتی ایرانی را نیز دارد.
برای ورود به این خانه دو در وجود دارد یک در کوچک و یک در بزرگ که در انتهای کوچه است. احتمال دارد از در کوچک تنها به دلایل خاص و روزهای خاص استفاده میشد وگرنه در بزرگ برای رفت و آمد کالسکه ها بوده و در اصلی همان در بزرگ به حساب می آمد.
در همان ابتدای ورود به خانه یک حیاط دیده میشود و عمارت شاه نشین رو به روی آن و دو بادگیر بزرگ در اطرافش که انتهای بادگیرها به زیر زمین خانه متصل میشود و وجودش برای خنک کردن هوا بوده است. سمت چپ این حیاط اتاقهایی حجره مانند وجود داشته که در سالهای اخیر تغییرات زیادی را به خود دیده است حتی تا همین ۴۰ یا ۵۰ سال پیش دراین خانه، حدود ۲۰ تا۳۰ خانوار در اتاقک های کوچک مستاجر بودند و یک مالک از آنها اجاره می گرفت.
ارسی بزرگ این خانه یکی از نفیس ترین ارسیهای خانههای سنتی است که هنوز هم سرجایش باقی مانده اما آنقدر فرسوده است که به سختی میتوان آن را جا به جا کرد. این ارسی پرکار، هزینه زیادی برای مرمت نیاز دارد. ارسی شاه نشین دارای عبارتهای مبارکه بسم الله است. عمارت شاه نشین را در این سالها با حفاظی پوشانده اند تا از ورود باد و باران به داخل عمارت و آسیب بیشتر به ارسی جلوگیری شود.
شاید مهمترین بخش این خانه همین عمارت شاه نشین باشد چون در آن همه نوع الحاقات معماری دیده می شود از آیینه کاری همراه با گچ بری گرفته تا تزئین ستون با رنگ های مختلف و معماری دو طبقه ای آن با سقف چوبی که حالا آن را موریانه خورده است.
این خانه دارای سقفهای چوبی و تزئینات گچ بری زیادی است. آیینه کاریهای آن محدود است اما در نوع خود بینظیر. در برخی از بخشهای عمارت شاه نشین از رنگهای متنوعی برای تزئین ستونها استفاده شده است این عمارت سالمتر از سایر بخش های خانه باقی مانده است.
خانه نصیر الدوله یکی از معدود خانههایی است که دارای حمام اختصاصی بوده. رو به روی عمارت آن سوی حیاط، آب انبار بزرگی وجود دارد و در کنارش راه پلهای به سمت حمام سنتی خانه راه پیدا می کند. این حمام دارای حوض میانی، راهروها و معماری خاص خودش است که اگر آن را جدای از خانه بدانیم خودش به تنهایی یک بنای تاریخی منحصر به فرد است. هنوز هم میتوان کاشیهای آبی کف آن را با نقاشی های روی دیوارش را دید.
در پشت عمارت شاه نشین الحاقات زیادی برای این خانه وجود دارد از جمله بخش مسکونی و یک حیاط خلوت با حوضچه وسط آن. از این حیاط به مطبخ خانه راه داشته است.
بخش هایی از ورودی حیاط به زیرزمین یا مطبخ خانه دچار فرسایش شده است. در مطبخ خانه که اکنون به تاریک خانه شبیه شده می توان تنور و جای ظروف غذا را پیدا کرد.
بخش دیگر این خانه که شاید در نگاه اول فضاهای مختلف آن به چشم نیاید، بخش مخصوص سکونت گاه خدمه خانه بوده است.
فضایی را نیز برای نگهداری احشام وجود داشته است. در حیاط این بخش از خانه وزیر فرهنگ، آثار معتادانی را میتوان پیدا کرد که تا مدتها پیش از دیوار رو به رو به داخل می آمدند اما اکنون راه ورود آنها بسته شده است.
برخی از دیوارهای خانه نصیرالدوله آنهم در بخش مسکونی طی سالهای اخیر مرمت شده است. از این بخش به کالسکه خانه راه داشته است.
خانه هجدهمین وزیر فرهنگ و معارف ایران یا همان خانه نصیر الدوله معروف، اکنون به خرابه بیشتر از یک خانه شبیه است. خانه ای که فضاهای کوچک و پنهانش بسیار زیاد است. مرمت این خانه با قدم های کوتاه و هزینه های کم انجام میشود.
گاهی که سقفی از آن در حال ریزش باشد، مرمت گران به سراغش می روند تا کمی از آن رفع خطر کنند. سالها پیش در دهه ۸۰ بودجه ای نزدیک به دو میلیارد تومان برای خرید و مرمت آن در نظر گرفته شد. هر چندکه ابتدا این بودجه را به نام همسایه یعنی برای خرید و مرمت خانه مدرس گرفته بودند اما در اصل نه آن بودجه خرج خانه مدرس شد و نه ریالی از آن به خانه نصیرالدوله اختصاص یافت.
منبع:خبرگزاری مهر
نظرات
- هیچ نظری یافت نشد.
نظر خود را اضافه نمایید
ارسال نظر به عنوان مهمان